Gaspard Fritz (1716-1783)

İsviçreli besteci Gaspard Fritz, 1716’da Cenevre’de doğdu. Carl Philip Emanuel Bach, Wilhelm Friedman Bach, Johann Wenzel Stamitz gibi 18. yüzyılın ilk yarısında dünyaya gelip, barok stilden pre-klasik stile geçişi yönlendiren bestecilerin çağdaşı olmasına rağmen Gaspard Fritz adı hiçbir zaman bu bestecilerle birlikte anılmadı. 18. yüzyılın Cenevre kenti, seyyahları doğal güzellikleriyle büyülese de kültür ve müzik alanındaki kısırlığı ile sıkıcı bir kent olarak belgelere yansımıştı. Ünlü İngiliz müzikologu Charles Burney 1770 yılının 4 Temmuz’unda Cenevre’ye gelmiş ve hemen şu satırları kaleme almıştı. “Burada hiç müzik duymak olası değil. Konser verilmesi yasak, iki kilise hariç kiliselerinde org da yok. Calvin püritenliği gereği bu orglarda da sadece ilahilerin çalınmasına izin var. Ne var ki, çok iyi bir besteci ve keman virtüozu olan Gaspard Fritz halen hayatta. Otuz yıldır burada yaşıyor, Cenevre’yi ziyaret eden veya burada yaşayan İngiliz müzikseverler onu çok iyi tanıyorlar.”

Açık Radyo'da "Katalog" programında tanıtılan Fritz'in keman konçertosu, zamanında basılmadığı halde, partisyonun el yazmaları bir biçimde Michigan Üniversitesi kitaplığında bulunuyor. Konçerto İtalyan stilinde ve Fritz’in kendi virtüozitesini yansıtan teknik zorluklar içeren pasajlarla bezeli. Eser üç bölümlü. Allegro-Adagio ve Allegro. Son bölüm Finale in Tempo di Minuetto başlığını taşıyor ve Capriccio başlığıyla sunulan uzun bir kadans içeriyor. Bu kadansta zamanın keman tekniğinin tüm ustalıkları sergilenmekte. Konçertoyu kemancı Jens Lohmann yorumluyor, kendisine Howard Grifitths yönetimindeki İngiliz Oda Orkestrası eşlik ediyor. Nicolas Scherrer hakkında pek bilgi yok

İngiliz müzikseverler Fritz’i iyi tanıyorlardı ama Cenevrelilerin bu değerli hemşehrilerini tanıdıkları ve değer verdikleri söylenemezdi. Fritz’in babasının “viyolonsel ve keman dersleri veren bir müzisyen” olduğunu arşiv belgelerinden öğreniyoruz. Böylece Fritz, ilk müzik derslerini babasından alıyor, ardından bestecilik ve kemancılık eğitimi almak için gittiği Torino’da Giovanni Battista Somis ile çalışıyor. 20 yaşına geldiğinde Cenevre’ye dönen Gaspard Fritz, geri kalan ömrünü bu kentte geçiriyor. Cenevre’nin yerlilerinden görmediği ilgiyi kente yerleşmiş olan yabancılardan gören Fritz, özellikle bir grup İngiliz aristokratın kurduğu “The Common Room of Geneva” derneği çerçevesinde müziğini icra etmek ve duyurmak olanağı buluyor. Bu derneğin üyelerinden biri olan Benjamin Tate, Fritz’in oda müziği eserleri ile konçertolarını Locatelli ve Handel gibi zamanın önemli müzisyenlerine dinletiyor ve özellikle Handel’in “bravo hatta bravissimo” diye bağırarak beğenisini belli ettiğini naklediyor bir mektubunda. Bu başarıların ışığında Fritz’in eserlerinin Paris ve Londra’da basıldıklarını görüyoruz.

Charles Burney, Cenevre’yi ziyareti sırasında tanıdığı Fritz ile ahbap olmuş ve bestecinin 6 senfonisinin Paris’te Mme Berault tarafından büyük bir titizlikle yazıldığını ve baskıya hazır olduğunu günlüğünde belirtmişti. Senfoniler, o günün beklentilerine uygun olarak yaylılar orkestrası, iki flüt ve iki korno için orkestralanmıştı. Ünlü orkestra şefi Hermann Scherchen, bu senfonileri yeniden elden geçirirken, Mannheim okulu ürünü pek çok senfonik eserden daha zarif, daha soylu bir anlatıma sahip olduklarını ve daha kişilikli bir orkestra yazısı bulunduğunu belirtiyordu.

Cenevre, ancak 1770 yılından sonra müziği ve konser hayatını toplum düzeni içinde kabul edebilmişti. 1774’de Société de Musique, yani bir müzik derneği kuruldu ve haftalık konserler Concert de l’Hôtel de Ville adı altında başladı. Nicolas Scherrer adındaki Cenevreli bestecinin senfonilerinin ilk çalınışlarının da bu konserlerde gerçekleştiği biliniyor. 1747’de doğduğu sanılan Scherrer, 1821’de Cenevre’de ölmüş. Müzisyen bir aileden geliyor. Babası org yapımcısı Samson Scherrer, Cenevre’deki St. Pierre Katedralinin orgunu yapmış, kardeşi Jean-Jacques da bu katedralin ilk organisti. Ne yazık ki Nicolas Scherrer’in hayatı hakkında hemen hiçbir bilgimiz yok. Sadece Mecklenburg-Schwerin Dükünün ondan ders aldığını biliyoruz, ve bugün de Schwerin kitaplığında 18. yüzyıl Cenevre müzik hayatı hakkındaki belgeleri bulmak olası.